Παραδοσιακό Ποίημα της Τυλίσου για τον Άγιο Γεώργιο

"Άγιος Γεώργιος και δράκος" του Dono Di Paolo (1397-1475)

 Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε μεταξύ των ετών 280-285 μ.Χ., πιθανώς στην περιοχή της Αρμενίας. Θεωρείται προστάτης του Πεζικού και του Στρατού Ξηράς, ενώ είναι και ο προστάτης Άγιος της Αγγλίας. Επίσης, θεωρούταν Άγιος προστάτης των Σταυροφόρων και των Προσκόπων. Ως τροπαιοφόρος (στρατιωτικός) άγιος και ελευθερωτής συγκεντρώνει πολλές θαυμάσιες διηγήσεις και παραδόσεις, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι αυτή που μιλάει για το φόνο του δράκοντα και τη σωτηρία της βασιλοπούλας. Το θηρίο αυτό φυλούσε το νερό μιας πηγής κοντά στη Σιλήνα στη Λιβύη και το άφηνε να τρέχει μόνον όταν έβρισκε κάποιον άνθρωπο να φάει. Οι κάτοικοι της περιοχής όριζαν με κλήρο το θύμα του δράκοντα. Ολόκληροι στρατοί είχαν αντιταχθεί με αυτό το τέρας, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο κλήρος έφερε και τη σειρά της βασιλοπούλας, την οποία έσωσε ο Άγιος Γεώργιος φονεύοντας το δράκο.

Αυτή την παράδοση διηγείται με θαυμάσιο τρόπο το παραδοσιακό ποίημα που αναφέρουμε παρακάτω και το οποίο μας μετέφερε η κ. Βασιλεία Κων/νου Αστυρακάκη όπως το θυμάται να το απαγγέλλει η αείμνηστη μητέρα της, Αικατερίνη Γεωργ. Κουράκη. 

Άη Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρη,

που ’σαι ζωσμένος στο σπαθί και στ’ αργυρό κοντάρι.

Έκατσαν κι έκαναν σκραφνί κι οτίνος θέλα πέσει,

να πάει το παιδάκι ν-του του λέοντα πεσκέσι.

Και το σκραφνί έπεσε σε μια βασιλοπούλα,

απού δεν είχε η μάνα τζη άλλη κορασοπούλα.

Απ’ το ταχύ ως το πρωί και τ’ άλλο μεσημέρι,

τη στόλιζε η μάνα τζη να μην αφήσει ταίρι.

Βάζει τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος,

και του κοράκου το φτερό βάζει κορακοφρύδι.

Του δούλου τζη την έδωκε να πα τη σεργιανίσει,

και κείνη του παρήγγειλε στη βρύση να τη ’φήσει

για να τη φάει το θεριό, τη χώρα να δροσίσει.

Μα ο Άη Γιώργης ήθελε τότε να βοηθήσει,

και πέρασε η χάρη ν-του από κεινά τη βρύση.

Βλέπει τη γ-κόρη κ’ ήκλαιγε κι ήταν βαριά θλιμμένη,

κι ήταν κλιτή κι απόκλιτη και παραπονεμένη.

«Κάτσε συ, κορασίδα μου, κάτσε να με ψειρίσεις,

κι όντε θα ’κούσεις το θεριό, σήκω να με ξυπνήσεις.»

Την ώρα που το λέγανε μία βροντή μεγάλη,

ακούν το δράκο κι ήβγαινε μέσ’ από το πηγάδι.

Σηκώνετ’ ανατολικά και κάνει το σταυρό ν-του,

μια κονταριά του έπαιξε και κόβει το λαιμό ν-του.

Ξεκάπουλα την έβαλε, στη μάνα τζη τη μ-πάει,

κι η μάνα τζη να τηνε δει σέρνει φωνή μεγάλη.

«Πάρε τ’ αφέντη τα κλειδιά, πάρε τσι και τσι χώρες.»

«Δε θέλω ’γώ από τα κλειδιά ούτε κι από τσι χώρες.

Αν θέλεις κάμε χάρισμα, χτίσε μια εκκλησία

και στη δεξά τζη τη μεριά στρατιώτης Άη Γιώργης.»

ΠΑΣΧΑ, ΚΥΡΙΟΥ ΠΑΣΧΑ!

Αναμφίβολα, το Πάσχα είναι η πιο μεγάλη, η πιο λαμπρή γιορτή της Χριστιανοσύνης οπότε και εορτάζονται τα Πάθη, η Σταύρωση και η Ανάσταση του Κυρίου. Το Πάσχα αρχικά  εορταζόταν συγχρόνως σε όλες τις χριστιανικές εκκλησίες. Όμως, από το 9ο αι. καθορίσθηκε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας της 21ης Μαρτίου.

Η εορτή του Πάσχα λόγω της σπουδαιότητάς της επηρεάζει το εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας τόσο 40 ημέρες πριν από αυτό (Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Τριώδιο) όσο και 50 ημέρες μετά (περίοδος Πεντηκοσταρίου). Οι ακολουθίες που τελούνται τότε έχουν κατάνυξη, λαμπρότητα και αρχαιοπρέπεια καθώς ανάγονται στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού.

Η λέξη «Πάσχα», σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, προέρχεται από την Αραμαϊκή και Εβραϊκή λέξη "Πεσάχ" που σήμαινε «το πέρασμα, η διάβαση» και αναφερόταν στη γιορτή των Εβραίων σε ανάμνηση της εξόδου τους από την Αίγυπτο προς τη Γη της Επαγγελίας οπότε και χρειάστηκε να διαβούν την Ερυθρά Θάλασσα («Εἶπε δὲ Μωυσῆς πρὸς τὸν λαόν· μνημονεύετε τὴν ἡμέραν ταύτην, ἐν ᾗ ἐξήλθετε ἐκ γῆς Αἰγύπτου, ἐξ οἴκου δουλείας· ἐν γὰρ χειρὶ κραταιᾷ ἐξήγαγεν ὑμᾶς Κύριος ἐντεῦθεν» Έξοδος 13:3).

Η λαμπρή αυτή γιορτή έχει αποτελέσει έμπνευση για πολλούς έλληνες λογοτέχνες οι οποίοι έχουν γράψει πραγματικά αριστουργήματα με θέμα την εορτή του Πάσχα. Με ένα τέτοιο εξαιρετικό ποίημα που ξυπνά νοσταλγικές μνήμες και μας φέρνει πίσω σε αγνότερες εποχές, γραμμένο από την πένα του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού, σας ευχόμαστε ολόψυχα ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!

Η ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ

Καθαρώτατον ήλιο επρομηνούσε
Της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι,
Σύγνεφο, καταχνιά, δεν απερνούσε
Τ’ ουρανού σε κανένα από τα μέρη∙
Και από ’κει κινημένο αργοφυσούσε
Τόσο γλυκό στο πρόσωπο τ’ αέρι,
Που λες και λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα:
Γλυκειά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα.

Χριστός Ανέστη! Νέοι, γέροι και κόρες,
Όλοι, μικροί μεγάλοι, ετοιμαστήτε∙
Μέσα στες εκκλησίες τες δαφνοφόρες
Με το φως της χαράς συμμαζωχτήτε∙
Ανοίξτε αγκαλιές ειρηνοφόρες
Ομπροστά στους Αγίους και φιληθήτε∙
Φιληθήτε γλυκά χείλη με χείλη,
Πέστε: Χριστός Ανέστη, εχθροί και φίλοι.

Δάφνες εις κάθε πλάκα έχουν οι τάφοι.
Και βρέφη ωραία στην αγκαλιά οι μανάδες∙
Γλυκόφωνα κοιτώντας τες ζωγραφι-
σμένες εικόνες, ψάλλουνε οι ψαλτάδες∙
Λάμπει το ασήμι, λάμπει το χρυσάφι,
Από το φως που χύνουνε οι λαμπάδες∙
Κάθε πρόσωπο λάμπει απ’ τ’ αγιοκέρι,
Οπού κρατούνε οι Χριστιανοί στο χέρι.

Διονύσιος Σολωμός

Μοιρολόγια του Χριστού (της Μεγ. Παρασκευής)

Τα παλιά χρόνια, τη Μεγάλη Παρασκευή, αλλά και όλη τη Μεγαλοβδομάδα, τα παιδιά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι στο χωριό και τραγουδούσαν τα μοιρολόγια του Χριστού. Η κ. Καλλιόπη Νικ. Νιράκη ανέσυρε από τη μνήμη της και μας παρέδωσε αυτά τα μοιρολόγια όπως θυμάται να τα τραγουδούν στο χωριό της, την Πλώρα της Μεσσαράς.

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,

σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά βρουχούνται.

Σήμερα βάλανε αρχή οι άνομοι Οβραίοι,

οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι.

Η Μάρθα κι η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα,

του Ιακώβου η αδερφή, κι οι τέσσερις αντάμα,

επήρανε στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι,

και το στρατί τους έβγαλε εις του ληστή τη μ-πόρτα.

«Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου!»,

κι η πόρτα από το φόβο τζη ανοίγει μοναχή τζη.

Τηρούν ζερβά, τηρούν δεξά, κανένα δε γνωρίζουν,

μόνο τον Άη Γιάννη Πρόδρομο.

«Ω, Άη Γιάννη Πρόδρομε και Βαφτιστή του γιού μου,

μην είδατε το γιούκα μου κι εσύ το Δάσκαλό σου;»

«Δεν έχω μάτια να σε δω, στόμα να σου μιλήσω,

ούτε και χεροπάλαμα για να σου τονε δείξω.

Θωρείς το εκείνο το βουνό το μαυροφορεμένο,

απού φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτημένο;

Εκεί είναι ο γιούκας σου. Τον έχουν σταυρωμένο.»

Η Παναγιά ως το ‘κουσε πέφτει και ελιγώθη,

νερό σταμνιά τση χύσανε, τρία κανάτια μόσχο,

και τρία ροδομνόσταμνο για να ‘ρθει ο λογισμός τση.

Σαν ήρθενε ο λογισμός και ήρθενε ο νους τση,

ζητά μαχαίρι να σφαγεί, γκρεμνό να δώσει κάτω

για το μονογενή τζη.

Η Μάχη της Τυλίσου - Απρίλιος 1867

Όπως είναι γνωστό, η ελληνική επανάσταση του 1821 οδήγησε στη δημιουργία του ελληνικού κράτους το 1830, με την υπογραφή ενός Πρωτοκόλλου που υπογράφηκε στο Λονδίνο (γνωστό ως “Πρωτόκολλο του Λονδίνου”). Εντούτοις, η Κρήτη εξακολούθησε να βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και ο κρητικός λαός προέβη σε συνεχείς επαναστάσεις ώστε να αποσείσει τον τουρκικό ζυγό και να πετύχει την πολυπόθητη ένωσή του με την Ελλάδα. 

Κατά τα έτη 1866 έως 1869 έγινε η σημαντικότερη ίσως επανάσταση του κρητικού λαού ενάντια στην Οθωμανική κυριαρχία. Στη διάρκεια αυτής της επανάστασης, οι Κρήτες βρήκαν ένθερμους συμπαραστάτες και άμεσους βοηθούς χιλιάδες εθελοντές από την άλλη Ελλάδα, αλλά και από το διεθνή χώρο (όπως ο Άγγλος δημοσιογράφος Ιλαρίων Σκίννερ, ο Συνταγματάρχης Sotfried και πάρα πολλοί άλλοι), οι οποίοι έτρεξαν να βοηθήσουν στην απελευθέρωση και την εθνική τους δικαίωση. 

Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες που κατέγραψαν τα γεγονότα, στις 7 Απριλίου του 1867, μεσούσης της Κρητικής Επανάστασης, έγινε στην περιοχή της Τυλίσου μια από τις πιο πεισματώδεις και δυνατές μάχες του τρίχρονου αυτού αγώνα, η μάχη της Τυλίσου (σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, η μάχη δόθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1867). 

Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με τη σειρά: Στα τέλη Δεκεμβρίου 1866 αποβιβάσθηκαν στον όρμο του Φόδελε (κατά άλλους, στο Μπαλί) αρκετοί εθελοντές από την άλλη Ελλάδα μεταξύ των οποίων ο Μανιάτης Συνταγματάρχης Δημήτριος Πετροπουλάκης, με 350 εθελοντές συμπατριώτες του, μεταξύ των οποίων ο γιος του Λεωνίδας και ο εγγονός του Γεώργιος, προς βοήθεια του αγωνιζόμενου κρητικού λαού. Η προσέγγιση και αποβίβαση των εθελοντών στην Κρήτη έγινε χωρίς απρόοπτα. Με δύο πλοία, το “Υδρα” που απέπλευσε από το Γύθειο και ήλθε στη Σύρο και στο οποίο επέβαινε ο Πετροπουλάκης με τους δικούς του, και το “Πανελλήνιον” που ξεκίνησε από τη Σύρο μαζί με το “Υδρα” και με 200 άνδρες, ήλθαν και προσορμίσθηκαν στον όρμο του Φόδελε και της Αγίας Πελαγίας.

Αμέσως όμως του επιτέθηκε ισχυρή δύναμη του τουρκικού στρατού και τον ανάγκασε να καταφύγει στις παρακείμενες βουνοκορφές. Αμέσως ωστόσο ανασυντάχθηκε και σε συνεργασία με τους τοπικούς επαναστάτες υπό το Μιχ. Κόρακα κ.ά. προχώρησε προς τον κάμπο της Τυλίσου. 

Στις 7 Απριλίου (ή κατ’ άλλους, στις 15 Ιανουαρίου) του 1867 συγκρούσθηκε με ισχυρότατη τουρκική δύναμη, υπό το Ρεσίτ πασά, στην περιοχή του Γωνιανού φαραγγιού. Η μάχη ήταν κρατερή. Ο Σκίννερ, στο βιβλίο του “Σκληραγωγίαι εν Κρήτη, 1867” αναφέρει γι’ αυτή τα εξής: “Ο Ρεσίτ πασάς είχε συγκεντρώσει απάσας τας δυνάμεις του έμπροσθεν του στενού της Τυλίσου... Οι επαναστάτες αφέντες τινά χαράδραν ανέβημεν εις άλλην... Επηδώμεν τους βράχους κι επατώμεν τους ακανθώδεις βάτους. Οι στρατιώται έτρεχον επί τοσούτον, ώστε άφησαν αρκετά πίσω τους αρχηγούς”. Και όταν οι δύο αντίπαλοι βρέθηκαν σε απόσταση βολής, ο Σκίννερ συνεχίζει να λέει: “Ο Κόρακας εκκενώσας την πρώην βολήν, ομοίαζεν γέροντα ευγενή Άγγλον, όστις καταδιώκει αλώπεκα”. Και συνεχίζοντας την περιγραφή του ο Άγγλος δημοσιογράφος μας πληροφορεί: “Κατ’ αρχάς τινές Τούρκοι ακροβολισταί απήντησαν εις το πυρ αυτών, αλλά γρήγορα αποθαρρυθέντες, διότι προσεβάλλοντο πανταχόθεν, υποχώρησαν”.

   Περί το τέλος της ημέρας, γιατί η μάχη ήταν ολοήμερη, οι εχθροί υποχώρησαν ολοκληρωτικά και τότε ουρανομήκης “φωνή θριάμβου πανταχόθεν ηκούετο”, “Νίκη του Σταυρού!!!”. Και ο Σκίννερ συνεχίζει την περιγραφή του: “Οι Τούρκοι φεύγουν ως αι αίγες, πυροβολούντες κατά διαστήματα, ενώ οι Κρήτες έχουν εξαφθεί και προχώρουν μετά ισχυρών κραυγών...”

     Στο πεδίο της “περύπιστης” αυτής μάχης έμειναν 600 Τούρκοι σκοτωμένοι. Αλλά και οι επαναστάτες έχασαν ένα άξιο παλληκάρι, τον οπλαρχηγό Μαλεβυζίου Παύλο Ντεντιδάκη. 

Πηγές: 

• Χρηστάκης Γ. Γ., (2008). Πότε έγινε η μάχη της Τυλίσου. Εφημερίδα ‘Πατρίς’, 04/10/2008. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.patris.gr/articles/142576?PHPSESSID=

• Χρηστάκης Γ. Γ., (2008). Περί Τυλίσου ο λόγος. Εφημερίδα ‘Πατρίς’,13/08/2008. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.patris.gr/articles/139100?PHPSESSID=

Αποκαλυπτήρια του ανακαινισμένου Ηρώου της Τυλίσου

Ανακοίνωση

Οι φοιτητές της Κοινωνικής Εργασίας του Τ.Ε.Ι. Κρήτης σας ενημερώνουν ότι στα πλαίσια του Προγράμματος Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας  μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή για την ομάδα «Ενημέρωση για το κάπνισμα».

Η ομάδα απευθύνεται κυρίως σε καπνιστές και η συμμετοχή σας είναι δωρεάν. Δηλώσεις συμμετοχής θα βρείτε στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοινοτικής Ανάπτυξης  ή στο τηλέφωνο 2810831501. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Σας ευχαριστούμε

Πασχαλινές Λαμπάδες 2012

Τιμώντας την ‘παράδοση’ που θέλει το Σύλλογό μας να προσφέρει λαμπάδες τη βραδιά του Μεγάλου Σαββάτου στο παριστάμενο εκκλησίασμα, κατασκευάσαμε και φέτος τις όμορφες χειροποίητες λαμπάδες μας με τη βοήθεια μελών και φίλων του Συλλόγου μας.

Eυχαριστούμε θερμά τον π. Γεώργιο Μαλλιωτάκη και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ενορίας Τυλίσου για την αγορά των κεριών.